two kilometres

* * *

Gen. -a kilometer (km); trzydzieści kilometrów na godzinę thirty kilometers an l. per hour; w odległości dziesięciu kilometrów ten kilometers away.

- rozciągnąć płótno na ramie to stretch canvas over a frame

- rozciągnąć dywan na podłodze to spread a carpet on the floor

- sznur do bielizny rozciągnięty pomiędzy drzewami a washing line stretched between two trees

- projekt rozciągnięty w czasie a project stretching over a long period of time

- rozciągnąć odpowiedzialność na kogoś/coś to extend responsibility to sb/sth

- rozciągać zabawki po całym pokoju to scatter toys around the room

- rozciągnąć się w praniu to stretch in the wash

- peleton rozciągnął się na dwa kilometry the pack stretched out for two kilometres

- projekt rozciągnął się na dwa lata the project stretched to two years

- rozciągnąć się na łóżku/podłodze to stretch out on the bed/floor

- dwa kilometry stąd two kilometres from here a. away

- to dziesięć minut stąd it’s ten minutes’ walk away a. from here

- daleko stąd a long way from here

- blisko stąd near here

- to kawał drogi stąd it’s a long way off a. from here

- ja nie jestem stąd I’m not from around here a. from these parts, I’m a stranger here

- zabierz to stąd take that a. it away (from here)

- wynoś się a. zjeżdżaj stąd! pot. clear off (out of it)! pot.; get out of here!

- stąd dotąd from here to here/there

- stąd dotąd jest dziesięć centymetrów it’s ten centimetres from here to here

- przeczytaj wiersz stąd dotąd read the poem from here up a. down to here

- stąd, gdzie teraz stoję, widać ocean from where I’m standing now I can see the ocean

- odeślą go tam, stąd przyszedł they’ll send him back where he came from

- pomysł wziął się stąd, że wszyscy potrzebowali pieniędzy the whole idea arose because all of them/us were in need of money

- stąd biorą się nasze obecne trudności that’s the source a. cause of our present difficulties

- był niskiego wzrostu, stąd przydomek he was short, hence the a. his nickname

■ cóż stąd so what? pot., what of it? pot.

- cóż stąd, że ma już czterdzieści lat so what if he’s forty?

- ni stąd, ni zowąd all of a sudden; out of the blue pot.

* * *

* * *

(= z tego miejsca) from here; nie pochodzę stąd I'm not from here, I'm a stranger here; pięć kilometrów stąd jest jezioro there's a lake five kilometers away; stąd na dworzec jest już niedaleko it's not far from here to the station; nie oddalaj się stąd don't go away; ni stąd, ni zowąd out of the blue, apropos of nothing, without rhyme or reason; zabieraj się stąd! get out of here!; kawał drogi stąd miles away.

(= z tej przyczyny) hence; jego matka pochodzi z Austrii, stąd jego zainteresowanie językiem niemieckim his mother comes from Austria, hence his interest in German.

- stąd do stacji będzie ze dwa kilosy it’s about two kilometres from here to the station

- dom oddalony od kościoła o dwa kilometry a house two kilometres away from a church

- mieszkał w oddalonym, małym miasteczku he lived in a small, remote town

- wydarzenia oddalone od siebie o kilka tygodni events a few weeks apart

- całkowicie oddalony od realiów codziennego życia completely out of touch with a. removed from everyday life

- odsadził peleton na dwa kilometry he got two kilometres clear of the pack

- odsadzić rywali to leave one’s rivals standing przen.

- odsadzić się daleko od pogoni to get well clear of the chase

- nie ujechałem daleko, gdy … I didn’t go far yet when …

- jeszcze spał, kiedy przyszli he was still asleep when they came

- muszę jeszcze odrobić lekcje I’ve still got some homework to do

- ciasto podajemy jeszcze ciepłe serve the cake while still warm

- jesteś jeszcze młody you’re young yet a. still young

- zostańcie jeszcze stay a bit longer

- jeszcze nie not yet

- jeszcze nie wiem I don’t know yet

- to jeszcze nie koniec (o wydarzeniu) it’s not over yet; (o opowieści) that’s not all

- jeszcze nie skończyłem I haven’t finished yet

- jeszcze wczoraj padał śnieg it was still snowing yesterday

- jeszcze w połowie listopada budżet nie był zatwierdzony in mid November the budget still hadn’t been approved

- jeszcze dwa lata temu only two years ago

- była tu jeszcze przed chwilą she was here only a minute ago

- domy, w których jeszcze niedawno mieszkali ludzie houses inhabited only a. until quite recently

- jeszcze na kilometr przed metą as much as a kilometre before the finishing line

- poznali się jeszcze jako dzieci they met when they were still children

- jego list dostałam jeszcze w maju I received his letter as early as May

- jeszcze w średniowieczu as far back as a. as early as the Middle Ages

- rzeźby te pochodzą jeszcze z czasów rzymskich these sculptures date as far back as a. date back to Roman times

- mamy jeszcze mnóstwo czasu we still have plenty of time

- jeszcze tylko pięć kilometrów i jesteśmy w domu just five more kilometres a. another five kilometres and we’ll be home

- dostał jeszcze dwie nagrody he received two more a. another two prizes

- daj mi jeszcze trochę czasu give me a little a. a bit more time

- jeszcze chwila i spadłby z drabiny a second or two more and he would have fallen off the ladder

- czy są jeszcze jakieś pytania? are there any more questions?

- czy chcesz jeszcze coś powiedzieć? did a. do you want to say anything more?

- dzwoniła jeszcze twoja siostra your sister rang a. called, too

- jeszcze raz one more time, once more a. again

- kto/co jeszcze? who/what else?

- kogo jeszcze tam widziałeś? who else did you see there?

- gdzie jeszcze byłeś? where else did you go?

- przypomniałem sobie coś jeszcze I remembered something else a. more

- nie dość że…, to jeszcze … not only…, but…

- nie dość, że (jest) przystojny, to jeszcze bogaty he’s not only good-looking, but rich into the bargain

- nie dość, że się spóźnił, ale jeszcze zachowywał się okropnie not only was he late, but he also behaved abominably

- jeszcze większy/cięższy even a. still bigger/heavier

- jeszcze lepiej/gorzej even a. still better/worse

- dziś jest jeszcze chłodniej niż wczoraj today it’s even colder than yesterday

- jeszcze dziś widuje się takie samochody you can still see such cars today

- te róże są jeszcze najładniejsze ze wszystkich these roses are the prettiest of the (whole) lot pot.

- jeszcze będziesz z niej dumny one of these days a. one day you’ll be proud of her

- jeszcze pożałujesz! one day a. one of these days you’ll be sorry!

■ jeszcze czego forget it! pot.; some a. fat chance! pot., iron.

- jeszcze jak and how! pot.

- „czy on jest przystojny?” – „jeszcze jak!” ‘is he good looking?’ – ‘he sure is!’ pot.

- „warto to kupić?” – „jeszcze jak warto!” ‘is this worth buying?’ – ‘it certainly is!’

* * *

* * *

1. (= wciąż) still; był już niemłody, ale jeszcze w pełni sił he wasn't young, but still going strong.

2. (= ponownie) more, again; jeszcze jeden one more; another one; jeszcze raz one more time, once again; jeszcze się zobaczymy we'll meet again; jeszcze trochę herbaty? (would you like some) more tea?; muszę poczekać jeszcze kilka dni I have to wait a few more days.

3. (= nawet) even; jest jeszcze lepsze niż wczoraj it's even better than yesterday; jeszcze teraz wzdrygam się, jak o tym pomyślę even now I shudder when I think of it; poznaliśmy się jeszcze przed studiami we met even before college.

4. (= poza tym) else; kto jeszcze? who else?; Bóg wie, co jeszcze God only knows what else.

5. yet; jeszcze cię dopadnę I'll get you yet; jeszcze jeden yet another; jeszcze nie not yet; jeszcze nie skończyłem książki I haven't finished the book yet; jeszcze nigdy never yet, never before; nie odchodź jeszcze don't go yet; jeszcze nie teraz not now; jeszcze zaczekaj hold on, wait a minute.

6. ( w utartych zwrotach) jeszcze czego! pot. like hell I will l. would; jeszcze tego brakowało! I should think not!; that would be the limit!; jeszcze jak! and how!; I'd love to!; I sure do l. will (etc.); jeszcze śmiesz pytać! how dare you ask!; jeszcze do niedawna until recently.

- mój syn chodzi już do szkoły my son already goes to school

- tam już czekało dwóch oficerów two officers were already waiting there

- już skończyłem I’ve (already) finished

- widziałem już ten film I’ve already seen this film, I’ve seen this film before

- czy ona już przyjechała? has she arrived yet?

- czy mogę już wejść? can I go in now a. yet?

- noga już mnie nie boli my leg has stopped aching now a. is no longer aching

- człowiek niemłody już, ale pełen wigoru a man getting on in years, but still full of life

- już po wszystkim it’s all over

- już po tobie/mnie you’re/I’m done for pot.

- już miała wychodzić… she was about to leave a. on the point of leaving…

- już cię tu nie ma! be off with you! pot.

- ale już! right now!; double quick! GB pot.

- wynocha stąd, ale już! clear off out of it, right this minute! pot.

- już idę I’m coming

- „obiad na stole” – „już, już” ‘dinner’s ready’ – ‘just coming!’

- podjął decyzję już dwa dni wcześniej he had already taken the decision two days before

- gazeta ukazuje się już od roku the newspaper’s been in circulation for a year now

- już starożytni Grecy uważali, że… (even) the ancient Greeks believed that…

- jest już godzina dziesiąta it’s ten o’clock already

- już jako dorosły mężczyzna (already) as a grown man

- do Warszawy przeniósł się już po wojnie he moved to Warsaw after the war (was over)

- już w listopadzie spadł śnieg it was already snowing in November

- już niedługo! not much longer now!

- do egzaminu zostały już tylko dwa tygodnie it’s only two weeks till a. to the exam (now)

- „jak daleko jeszcze?” – „już tylko pięć kilometrów” ‘how much further?’ – ‘only five more a. another five kilometres’

- już niedługo a. wkrótce się spotkamy we’ll see each other very shortly a. soon

- przebiegł już 10 kilometrów he has already run ten kilometres

- to już dziewięćdziesiąta minuta meczu the match is already in its ninetieth minute

- nie ma już nic w lodówce there’s nothing left in the fridge

- „co jeszcze masz do powiedzenia?” – „już nic” ‘what else have you got to say?’ – ‘nothing’

- skoro nie ma już więcej pytań… since there are no more questions…

- to już coś that’s (already) something

- liczy się już sam udział participation itself counts

- to już wystarczy, żeby ją uniewinnić that in itself is enough a. sufficient for her to be acquitted

- już to, co powiedziałeś, świadczy o twojej uczciwości what you’ve said in itself is proof of your honesty

- teraz już przesadziłeś now that’s an exaggeration (on your part)

- a już kąpanie się w morzu w środku zimy, to na pewno wariactwo and going as far as to swim in the sea in the middle of winter is sheer madness

- już ja ci pokażę! pot. I’ll show you! pot.

- już ja się postaram, żebyś tego pożałował! pot. I’ll make sure you regret this!

- już ojciec ci dołoży! pot. now you’ll catch a. get it from father! pot.

■ i już and that’s that

- powiedziała, że go kocha i już she said she loved him and that’s that

- „skąd ty to wiesz?” – „wiem i już!” ‘how do you know?’ – ‘I know, that’s all!’

- nie i już! I said no, and that’s that!

- już to…, już to… książk. sometimes… and sometimes…, either… or…

- postaci już to komiczne, już to tragiczne characters that are sometimes comic, sometimes tragic

- cały dzień już to opalali się, już to grali w karty all day long they were either sunbathing or playing cards

* * *

* * *

i particle

1. already; jak już mówiłem as I have already said; już idziesz? are you leaving already?; już jestem spóźniony I'm late already.

2. yet ( w pytaniach ogólnych); czy już jadłeś? have you eaten yet?; czy Tom już przyjechał? has Tom arrived yet?

3. już nie not any more.

4. to już koniec it's all over; już po mnie I've had it; I'm done; nie i już! the answer is no!; no means no!; już ja cię nauczę! I'll teach you a lesson!; tego już za wiele! that's the last straw!; już cię nie ma! out you go!; już idę! I'm just coming!; już miałem powiedzieć... I was just about to say...

- pojechać do Warszawy/Francji to go to Warsaw/France

- pójść do kina/teatru to go to the cinema/theatre

- pójść do domu to go home

- chodzić do szkoły to go to school

- Anna już wyszła do pracy Anne has already left for work

- podejść do kogoś to come up to a. approach sb

- chodźmy do mnie let’s go to my place

- przyszedł do mnie wczoraj Robert Robert came to see me yesterday

- pójść do lekarza/dentysty/szewca/fryzjera to go to the doctor’s/dentist’s/cobbler’s/hairdresser’s

- pójść do prawnika to go and see a lawyer, to go to see a lawyer

- napisać do kogoś to write to sb

- rzucić/podać piłkę do kogoś to throw/pass a ball to sb

- zatelefonować/zwrócić się do kogoś to phone/address sb

- celować/strzelić do kogoś to aim/shoot at sb

- odprowadzić kogoś do drzwi to see sb to the door

- piąć się do góry to climb up

- podnieść rękę do góry to put one’s hand up

- ręce do góry! hands up!

- włosy zaczesane do góry upswept hair

- odległość od punktu a do b the distance from A to B a. between A and B

- wejść do pokoju/mieszkania to go into a. enter a room/flat

- wsiąść do samochodu to get into a car

- wsiąść do autobusu/pociągu/samolotu to get on(to) a. board a bus/a train/a plane

- włożyć coś do koperty/walizki/szafy/kieszeni to put sth in(to) an envelope/a suitcase/a wardrobe/one’s pocket

- wlać wodę do filiżanki/butelki/czajnika to pour water into a cup/bottle/kettle

- wsypać cukier do herbaty/kawy to put sugar in(to) one’s/sb’s tea/coffee

- wlać komuś coś do gardła to pour sth down sb’s throat

- zostanę tutaj do jutra/poniedziałku/wiosny I’ll be here till a. until tomorrow/Monday/spring

- mieszkał w Krakowie do śmierci he lived in Cracow to the end of his life

- skończę tłumaczenie do środy I’ll finish the translation by Wednesday

- do rozpoczęcia meczu zostało pięć minut it’s/it was five minutes to the beginning of the match

- do jutra/do czwartku! see you tomorrow/Thursday!

- do widzenia a. zobaczenia! goodbye!; see you! pot.

- do tego czasu nie wolno ci wychodzić z domu until then you mustn’t go out

- do tego czasu skończymy malowanie by then we shall have finished the painting

- tradycja ta sięga wstecz do XVII wieku this tradition goes back to the seventeenth century

- do ostatniej chwili till the last moment, until the last

- wpół do drugiej/szóstej half past one/five

- do dwudziestu pacjentów dziennie up to a. as many as twenty patients a day

- do 100 złotych up to a. as much as one hundred zlotys

- inflacja spadła z dziesięciu do siedmiu procent inflation went down from ten to seven per cent

- do tamtego drzewa up to a. as far as that tree

- do kolan [buty, spódnica] knee-length; [śnieg, woda] up to one’s knees; [warkocze, włosy] down to one’s knees

- od stu do dwustu ludzi/kilometrów from one hundred to two hundred people/kilometres, between one hundred and two hundred people/kilometres

- zmierzyć coś z dokładnością do milimetra to measure sth to within a. to an accuracy of one millimetre

- do ostatniego tchu to the last gasp

- do ostatniego człowieka to a man, to the last man

- telefon/list do ciebie a phone call/letter for you

- piłka do drewna/metalu a saw for (cutting) wood/metal

- coś do jedzenia/picia something to eat/drink

- nie mieć nic do jedzenia/picia to have nothing to eat/drink

- do czego to jest? what is this for?

- „do czego używasz tej szmaty?” – „do mycia podłogi” ‘what do you use this rag for?’ – ‘for washing the floor’

- to nie jest do zabawy that’s not for playing with

- kluczyki do samochodu car keys

- przybory do pisania writing implements

- pasta do butów/podłóg shoe/floor polish

- muzyka do tańca dance music

- miejsce do siedzienia/spania a place to sit/sleep

- opiekunka do dziecka a nanny a. childminder

- „zatrudnię gosposię do prowadzenia domu” ‘housekeeper wanted’

- jednostka do zadań specjalnych a commando unit

- asystent do specjalnych poruczeń a special assistant

- Komisja do Spraw Zbrodni Wojennych War Crimes Commission

- mieć coś do zrobienia a. do roboty to have something to do

- nie masz nic lepszego do roboty? haven’t you got anything better to do?

- mamy kilka spraw do omówienia we’ve got a few things to discuss

- sekretarka przyniosła mu dokumenty do podpisania the secretary brought him some documents to sign

- sprawę przekazano do ponownego rozpatrzenia the case was sent back a. returned for reconsideration

- czy masz coś do prania/prasowania? have you got anything that needs to be washed/ironed?

- wziąć się do pracy to get down to work

- oddałem buty do naprawy I took the shoes in to be repaired

- pozowała mu do portretu she was sitting for him

- możliwy/niemożliwy do zrealizowania feasible/unfeasible

- nienadający się do jedzenia uneatable

- wyrażenie nie do przetłumaczenia an untranslatable phrase

- hałas nie do wytrzymania unbearable noise

- przeszkody nie do pokonania insurmountable obstacles

- propozycja nie do przyjęcia an unacceptable proposal

- to jest nie do załatwienia this is impossible (to arrange)

- miłość/szacunek do kogoś love/respect for sb

- nienawiść do kogoś hatred for a. of sb

- jego stosunek do rodziców/pracy his attitude towards his parents/to(wards) (his) work

- mieć a. odczuwać wstręt do pająków to hate a. be afraid of spiders

- tęsknić do czegoś to long a. yearn for sth

- należeć do stowarzyszenia to belong to a. to be a member of an association

- należeć do partii to be a member of a party

- od dziesięciu lat należy do Partii Zielonych he’s been a member of the Green Party for ten years

- zapisać się do chóru/klubu to join a choir/club

- zaciągnąć się do wojska to enlist in the army

- zaliczać kogoś do swoich przyjaciół to count sb among one’s friends

- przymocować/przywiązać coś do czegoś to attach/tie sth to sth

- dodatek do pensji an allowance a. bonus on top of sb’s wages/salary

- był przystojny, do tego jeszcze nie stary he was good looking, and not so old either

- do tego wszystkiego (na domiar złego) on top of all that

- porównać kogoś/coś do kogoś/czegoś to compare sb/sth to sb/sth

- a do b tak się ma jak x do y a to b is like x to y

- mapa w skali 1 do 2500 a map on a scale of 1 to 2500

- makieta w skali jeden do pięciu a one-fifth scale model

- Legia wygrała dwa do jednego Legia won 2-1

- do łóżka, ale już! off to bed now!

- do roboty! let’s get down to work!; let’s go! pot.

■ co ci do tego? what’s it got to do with you?; what business is it of yours? pot.

- jemu nic do naszych spraw he has no business interfering in our affairs

- do niczego pot. rotten pot.; useless

- jest wielu znanych aktorów there are many well known actors

- nie ma nikogo, kto mógłby to zrobić there’s no one who could do it

- czy jest Bóg, czy go nie ma? does God exist, or not?

- był sobie kiedyś stary król there was a. lived once an old king

- nie było cię jeszcze wtedy na świecie this was before you were born

- kiedy mnie już z wami nie będzie euf. when I am no more a. I am no longer with you euf.

- myślę, więc jestem I think, therefore I am

- być albo nie być to be or not to be

- to dla nas być albo nie być this is our to be or not to be, this is our Waterloo

- nie ma już dla niej ratunku nothing can save her now

- jest wiele powodów do zadowolenia there’s good reason to be happy

- nie ma obaw a. strachu pot. ! no problem! pot., not to worry! pot.

- nie ma powodu do obaw there is no reason a. need to worry

- są sprawy, których nigdy nie zrozumiesz there are (certain) things that you’ll never understand

- nie ma co płakać/gadać it’s no use crying/talking (about it)

- nie ma co żałować (there’s) no need to be sorry

- nie ma co a. czego żałować it’s no great loss

- nie ma czemu się dziwić, że… it’s no surprise a. wonder that…

- nie ma o co się kłócić there’s nothing to quarrel about

- nie ma czym się martwić/czego się bać there’s nothing to worry about/to be afraid of

- nie ma z czego być dumnym (it’s) nothing to be proud of

- nie ma z czego się cieszyć/śmiać there’s nothing to rejoice/to laugh about

- „dziękuję za podwiezienie” – „nie ma za co” ‘thanks for the lift’ – ‘don’t mention it’ a. ‘you’re welcome‘

- „przepraszam, że panu przerwałem” – „nie ma za co” ‘sorry I interrupted you’ – ‘that’s all right’

- już cię/was nie ma! off with you!

- być w pracy/szkole to be at work/at school

- być w teatrze/na koncercie to be at the theatre/at a concert

- teraz wychodzę, ale będę w domu o piątej I’m going out now, but I’ll be home at five

- dzisiaj nie ma go w biurze he’s not in the office today

- w pokoju nikogo nie ma/nie było there is/was no-one in the room

- jest już piąta, a jego jak nie ma, tak nie ma it’s already five, and he’s still not here a. there’s still no trace of him

- „czy jest Robert?” – „nie, nie ma go, jest jeszcze w szkole” ‘is Robert in?’ – ‘no, he’s not, he’s still at school’

- „są jeszcze bilety na ostatni seans?” – „niestety, już nie ma” ‘do you still have tickets for the last showing?’ – ‘sorry, all sold out’

- czy będziesz jutro w domu? ‘will you be at home a. in home tomorrow?’

- kiedy (ona) będzie znowu w Warszawie? when will she be in Warsaw again?

- byłem wczoraj u Roberta/u babci I was at Robert’s/granny’s yesterday, I went to see Robert/granny yesterday

- był przy narodzinach swojej córki he was present at the birth of his daughter

- nigdy nie byłem w Rosji I’ve never been to Russia

- „skąd jesteś?” – „(jestem) z Krakowa/Polski” ‘where are you from?’ – ‘(I’m) from Cracow/Poland’

- „gdzie jesteś?” – „tutaj!” ‘where are you?’ – ‘(I’m) here!’

- „jestem!” (przy odczytywaniu listy) ‘here!’, ‘present’

- będąc w Londynie, odwiedziłem Annę when a. while I was in London I went to see Anna

- biblioteka jest w budynku głównym the library is in the main building

- w jednym pudełku jest dziesięć bateryjek there are ten batteries in a packet

- w domu nie było nic do jedzenia there was nothing to eat at home a. in the house

- co jest w tym pudle? what’s in this box?

- gdzie jest moja książka/najbliższa apteka? where’s my book/the nearest chemist’s?

- co jest dzisiaj na lunch? what’s for lunch today?

- wczoraj na kolację był dorsz there was cod for dinner yesterday

- „dużo masz tych ziemniaków?” – „oj, będzie” pot. ‘got a lot of those spuds?’ – ‘loads’ pot.

- będzie, będzie, więcej się nie zmieści pot. that’s plenty a. that’ll do, there’s no room for any more

- jest godzina druga po południu it’s two in the afternoon a. two p.m.

- nie ma jeszcze szóstej rano it’s not yet six a.m.

- zanim dotrzemy do domu, będzie ósma wieczorem/północ it’ll be eight p.m./midnight by the time we reach home

- był maj it was in May

- to było w grudniu 1999 it was in December 1999

- to było dawno, dawno temu this was a long, long time ago

- jest piękny ranek it’s a fine morning

- jest mroźno/upalnie it’s nippy/hot

- wczoraj był deszcz/mróz it was raining/freezing yesterday

- ciekawe, czy jutro będzie pogoda I wonder if it’s going to be fine tomorrow

- nie pamiętam dokładnie, to było dość dawno temu I can’t really remember, it was some time ago

- z niego jeszcze coś będzie he’ll turn out all right

- co z niego będzie? how will he turn out?, what will become of him?

- będzie z niego dobry pracownik he’ll be a good worker

- kuchmistrz to z ciebie nie będzie you’ll never make a chef

- z tych kwiatów nic już nie będzie these flowers/plants have had it pot.

- z naszych planów/wakacji nic nie będzie nothing will come of our plans/holidays

- nic z tego nie będzie it’s hopeless

- nic dobrego z tego nie będzie nothing good will come of it

- tyle pracy i nic z tego nie ma (he’s done) so much work and nothing to show for it

- koncert/egzamin jest jutro the concert/exam is tomorrow

- zebranie było w sali konferencyjnej the meeting was (held) in the conference room

- jutro nie będzie a. nie ma lekcji there are no classes tomorrow

- był do ciebie telefon there was a phone call for you

- czy były do mnie jakieś telefony? has anyone called me?

- był wypadek w kopalni there was an accident in the mine

- co będzie, jeśli nie zdasz egzaminu? what’s going to happen if you fail the exam?

- co będzie, jeśli ktoś nas zobaczy? supposing a. what if someone sees us?

- nie martw się, wszystko będzie dobrze don’t worry, it’ll be a. it’s going to be fine

- w życiu bywa rozmaicie you never know what life may bring

- opowiedziałem jej wszystko, tak jak było I told her everything just as it happened

- co ci/jej jest? what’s the matter with you/her?

- coś mi/jemu jest something’s the matter with me/him

- czy jemu coś jest? is anything the matter with him?

- nic mu nie będzie, to tylko przeziębienie he’ll be fine, it’s only a cold

- być na weselu/zebraniu to be at a wedding/meeting

- wczoraj byliśmy na przyjęciu we were at a reception yesterday

- być w liceum/na uniwersytecie to be at secondary school/at university

- być na studiach to be a student a. at college

- być na prawie/medycynie to study law/medicine

- był na trzecim roku anglistyki he was in his third year in the English department

- być na kursie komputerowym to be on a computer course

- być na wojnie to go to war

- być pierwszym/drugim to be the first/second to arrive

- był na mecie trzeci he came third

- czy był już listonosz? has the postman been a. come yet?

- być pod urokiem/wrażeniem kogoś/czegoś to be charmed/impressed by sb/sth

- być pod wpływem kogoś/czegoś to be under the influence of sb/sth

- prowadzić samochód, będąc pod wpływem alkoholu to drive while under the influence of alcohol

- być w ciąży to be pregnant

- być w dobrym/złym humorze to be in a good/bad mood

- nie być w nastroju do zabawy not to feel like going out a. partying

- być w doskonałej formie to be in excellent form a. in fine fettle

- być w strachu to be scared

- być w rozpaczy to be in despair

- bądźmy dobrej myśli let’s hope for the best

- jestem przed obiadem I haven’t had my lunch yet

- jestem już po śniadaniu I’ve already had breakfast

- był siedem lat po studiach he had graduated seven years earlier

- być po kielichu/po paru kieliszkach pot. to have had a drop/a few euf.

- być na diecie to be on a diet

- być na kaszce a. kleiku to be on a diet of gruel

- być na emeryturze/rencie to be on a pension

- sukienka jest do kolan the dress is knee-length

- wody było do kostek the water was ankle-deep

- firanka była do połowy okna the net curtain reached halfway down the window

- chwila nieuwagi i było po wazonie one unguarded moment and the vase was smashed to pieces

- jest już po nim/nas! it’s curtains for him/us! pot.

- jeszcze chwila i byłoby po mnie another instant and it would have been curtains for me a. would have been all up with me pot.

- być nauczycielem/malarzem to be a teacher/painter

- kiedy dorosnę, będę aktorem when I grow up, I’ll be an actor

- być Polakiem/Duńczykiem to be Polish/Danish

- borsuk jest drapieżnikiem the badger is a predator

- nie bądź dzieckiem! don’t be childish a. such a child!

- jestem Anna Kowalska I’m Anna Kowalska

- „cześć, to ty jesteś Robert?” – „nie, jestem Adam” ‘hi, are you Robert? a. you’re Robert, are you?’ – ‘no, I’m Adam’

- co to jest – ma cztery nogi i robi „miau”? what (is it that) has four legs and says ‘miaow’?

- była wysoka/niska she was tall/short

- jest autorką cenioną przez wszystkich she’s an author appreciated by all a. everybody

- mój dziadek był podobno bardzo przystojnym mężczyzną my grandfather is said to have been a very handsome man

- wciąż jest taka, jaką była za młodu she’s still her old self

- kwiaty były żółte i czerwone the flowers were yellow and red

- pizza była całkiem dobra the pizza was quite good

- pojemnik był z drewna/plastiku the container was made of wood/plastic

- z tych listewek byłby ładny latawiec these slats could make a fine kite

- wszystko to były jedynie domysły it was all only conjecture

- czyj jest ten samochód? whose car is this?, who does this car belong to?

- ta książka jest jej/Adama this book is hers/Adam’s, this is her/Adam’s book

- żona była dla niego wszystkim his wife was everything to him

- nie naśladuj innych, bądź sobą don’t imitate others, be yourself

- ta zupa jest zimna this soup is cold

- Maria jest niewidoma Maria is blind

- jesteś głodny? are you hungry?

- Robert jest żonaty/rozwiedziony Robert is married/divorced

- są małżeństwem od dziesięciu lat they’ve been married for ten years

- bądź dla niej miły be nice to her

- bądź tak dobry a. uprzejmy would you mind

- bądź tak miły i otwórz okno would you mind opening the window?

- czy byłaby pani uprzejma podać mi sól would you be kind enough a. would you be so kind as to pass me the salt?

- nie bądź głupi! don’t be a fool!

- cicho bądź! be quiet!

- być w kapeluszu/kaloszach/spodniach to be wearing a hat/rubber boots/trousers

- była w zielonym żakiecie/czarnym berecie she was wearing a green jacket/black beret, she had a green jacket/black beret on

- być za kimś/czymś (opowiadać się) to support sb/sth, to be for sb/sth

- byłem za tym, żeby nikomu nic nie mówić I was for not telling anyone anything

- dwa razy dwa jest cztery two times two is four

- ściany pokoju były pomalowane na różowo the walls of the room were painted pink

- dzieci, które są maltretowane przez rodziców children who are abused by their parents

- tak jest napisane w gazecie that’s what it says in the paper

- samochód będzie naprawiony jutro the car will be repaired by tomorrow

- to musi być zrobione do czwartku this must be done by Thursday

- sukienka była uszyta z czarnej wełenki the dress was made of black wool

- będzie pamiętał a. pamiętać tę scenę przez cały życie he will remember this scene all his life

- będziemy długo go wspominali a. wspominać we shall a. will long remember him

- co by się było stało, gdyby nie jego pomoc what would have happened if it hadn’t been for his help

- byłaby spadła ze schodów (omal nie) she almost fell down the stairs

- byłbym zapomniał! zabierz ze sobą śpiwór I almost a. nearly forgot! take a sleeping bag with you

- jest dopiero wpół do ósmej it’s only half past seven

- nie było co jeść there was nothing to eat

- za ciepło będzie ci w tym swetrze you’ll be too hot in this jumper

- byłoby przyjemnie zjeść razem obiad it would be nice to have lunch together

- wychodzić po zmierzchu było niebezpiecznie it was dangerous going out after dark

- nie kupić tego mieszkania będzie niewybaczalnym błędem not to buy that a. the flat would be an inexcusable mistake

- z chorym było źle/coraz gorzej the patient was bad/getting worse

- z dziadkiem jest nienajlepiej grandfather is poorly

- wszystko będzie na niego he’ll get all the blame

- żeby nie było na mnie I don’t want to get the blame

- na imię było jej Maria her name was Maria

- było dobrze po północy it was well after midnight

- będzie z godzinę/trzy lata temu an hour or so/some three years ago

- będzie kwadrans jak wyszedł he must have left fifteen minutes or so ago, it’s been fifteen minutes or so since he left

- do najbliższego sklepu będzie ze trzy kilometry it’s a good three kilometres to the nearest shop

- nie ma tu gdzie usiąść there’s nowhere here to sit

- w tym mieście na ma dokąd pójść wieczorem there’s nowhere to go at night in this town

- nie ma komu posprzątać/zrobić zakupy there’s no-one to clean/to do shopping

- nie ma z kim się bawić there’s no-one to play with

- trzeba było coś z tym zrobić something had to be done about it

- trzeba było od razu tak mówić why didn’t you say so in the first place?

- czytać można było tylko przy świecach one could read only by candlelight

- jest gorzej niż można było przypuszczać it’s worse than might have been expected

■ bądź zdrów! (pożegnanie) goodbye!, take care!

- być bez forsy/przy forsie pot. to be penniless/flush pot.

- być do niczego (bezużyteczny) [osoba, przedmiot] to be useless a. no good; (chory, słaby) [osoba] to be poorly a. out of sorts

- być może perhaps, maybe

- być może nam się uda perhaps we’ll succeed

- być może a. może być, że… it may happen that…

- być niczym [osoba] to be a nobody

- znałem ją, kiedy jeszcze była nikim I knew her when she was still a nobody

- być przy nadziei a. być w poważnym a. odmiennym a. błogosławionym stanie książk. to be in an interesting condition a. in the family way przest.; to have a bun in the oven euf., pot.

- było nie było (tak czy owak) when all’s said and done, after all; (niech się dzieje co chce) come what may, be that as it may

- było nie było, to już ćwierć wieku od naszego ślubu when all’s said and done a. after all, it’s twenty-five years since we got married

- było nie było, idę pogadać z szefem o podwyżce come what may, I’m going to the boss to talk about a rise

- było siedzieć w domu/nie pożyczać mu pieniędzy pot. serves you right, you should have stayed at home/shouldn’t have lent him money

- było nic mu nie mówić you should have told him nothing

- co będzie, to będzie whatever will be, will be

- co było, to było let bygones be bygones

- co jest? pot. what’s up? pot.

- co jest, do jasnej cholery? dlaczego nikt nie otwiera? what the hell’s going on? – why doesn’t anyone open the door? pot.

- co jest? przyjacielowi paru groszy żałujesz? what’s wrong? – can’t spare a friend a few pence? pot.

- coś w tym jest a. coś w tym musi być there must be something in it

- coś w tym musi być, że wszyscy dyrektorzy będą na tym zebraniu there must be something in it, if all the directors are going to the meeting

- jakoś to będzie things’ll a. it’ll work out somehow pot.

- nie ma co a. rady oh well

- nie ma co, trzeba brać się do roboty oh well, time to do some work

- nie ma co! well, well!

- mieszkanie, nie ma co, widne i ustawne well, well, not a bad flat, airy and well laid out

- ładnie się spisałeś, nie ma co! iron. well, well, you’ve done it now, haven’t you!

- nie ma (to) jak kuchnia domowa/kieliszek zimnej wódki nothing beats a. you can’t beat home cooking/a glass of cold vodka

- nie ma (to) jak muzyka klasyczna give me classical music every time

- nie ma to jak wakacje! there’s nothing like a holiday!

- nie może być! (niedowierzanie) I don’t believe it!, you don’t say!

- niech będzie! oh well!

- niech ci/wam będzie! have it your own way!

- niech mu/jej będzie! let him/her have his/her own way!

- niech tak będzie! (zgoda) so be it!

- tak jest! (owszem) (that’s) right!

- „to jest pańskie ostatnie słowo” – „tak jest, ostatnie” ‘is that your final word?’ – ‘yes, it is’, ‘that’s right’

- tak jest, panie pułkowniku/generale! Wojsk. yes, sir!

- to jest książk. that is, that is to say

- główne gałęzie przemysłu, to jest górnictwo i hutnictwo the main branches of industry, that is (to say) mining and metallurgy

* * *

* * *

jestem jesteś są; będę będziesz bądź

1. (= znajdować się w jakimś stanie l. miejscu) be; (= istnieć) exist, be there; być na diecie be on a diet; być na emeryturze be retired; jestem po robocie I'm finished l. done with work (for today); pewnego razu był sobie król... once upon a time there lived a king...; w ogrodzie były róże there were roses in the garden; w Galaktyce są miliardy gwiazd there are billions of stars in the Galaxy; ile ich jest? how many of them are there?; być w kinie be at the theater; być na wycieczce be on a trip; być w Warszawie be in Warsaw; być u babci na wsi be at grandma's house in the country; być z kimś sam na sam be one on one with sb; od świtu jestem na nogach I have been on my feet all day; Ewa jest na ostatnich nogach Eva is ready to drop l. dead on her feet; jesteś na drodze do zawału you are on the road to a heart attack; wszystko jest na swoim miejscu everything is in its place; to było nie na miejscu that was out of line; być na ustach całego miasteczka be on the lips of everyone in town; być jedną nogą na tamtym świecie have one foot in the grave; co dzisiaj będzie na obiad? what's for supper today?; wszystko jest pod ręką we have everything right at hand; być u steru przen. be at the wheel; no to jestem w domu (= zrozumiałem) that hits home; być w latach l. w leciech be up in one's years; być w sile wieku be in one's prime; być w opałach be in a bind; teraz wszystko jest w twoich rękach now everything is in your hands l. up to you; być w siódmym niebie be in seventh heaven; być w swoim żywiole be in one's element; być na zebraniu be at a meeting; być na wojnie be (fighting) in a war; być na studiach be at college; być na anglistyce be in the English Department; nigdy nie byłem w Chicago I've never been to Chicago; Adam jest pod pantoflem swojej żony Adam is henpecked; być nie w sosie be in a bad mood; jest gaz i woda we have gas and water; jestem takiego samego zdania I'm of the same opinion; jestem dobrej myśli I'm hoping for the best; jest mi u ciebie tak dobrze I feel so good at your place; jest mi głupio I feel stupid; to jest do niczego it's no good; być górą be on top; to nie jest czas po temu this is not the time for that; to nie jest mi na rękę this is inconvenient (for me); to nie jest po mojej myśli that's not what I intended l. what I had in mind; jestem pod wrażeniem I'm impressed; jestem bez pieniędzy I'm broke; jestem w ciąży I'm pregnant; Ewa jest przy nadziei przest. Eva is in the family way; jestem na służbie I'm on duty; byliśmy na spacerze we were taking a walk; dobrze wiesz, że jesteś na mojej łasce you know fully well that you're at my mercy; czy jesteś w stanie mnie zrozumieć? are you able to understand me?; jestem w dobrym humorze I'm in a good mood; byliśmy w kłopocie, co zrobić z... we couldn't figure out what to do with...; Ewa przez moment była w rozterce for a moment Ewa was in a dilemma; Ewa jest z Adamem w przyjaźni Ewa is friends with Adam; po czyjej jesteś stronie? whose side are you on?; Adam jest w porządku Adam is OK l. alright; to nie jest w moim guście that's not my style; jestem na bakier z gramatyką I haven't a clue about grammar; z teściową jestem na złej stopie I'm on bad terms with my mother-in-law; z prezesem jestem na ty I'm on a first name basis with the president; jestem za reformą I'm for the reform; oni są z sobą za pan brat they are on familiar terms; jestem z Ewą po słowie przest. I'm engaged to Eve.

2. ( część orzeczenia imiennego) jestem studentem I am a student; byłam piosenkarką I was a singer; będę generałem I will be a general; ta dziewczyna jest ładna that girl is pretty; samochód jest ojca that's father's car; ten długopis nie jest mój this pen isn't mine; bądź zdrów! get well!; jesteś dla mnie niczym! you mean nothing to me; on nie był sobą he wasn't himself; dwa razy dwa jest cztery two plus two is l. equals four.

3. ( w zdaniach bezosobowych) (= zdarzać się) jest piękny dzień it's a beautiful day; był kwiecień it was April; było to dość dawno it was l. happened quite a long time ago; był do ciebie telefon you had a call; było już późno it was getting late; nie ma co jeść there's nothing to eat; będzie z godzinę temu, jak... it's been an hour since...; a co będzie ze mną? what will happen to me?; ciekaw jestem, co z niego będzie I'm curious (about) what will become of him; jeżeli tak jest if it is so; być może maybe, perhaps; co będzie, to będzie come what may; co było, to było let bygones be bygones; jakoś to (w końcu) będzie thing's will turn out fine (in the end); co ci jest? what's wrong l. the matter with you?; z tej mąki nie będzie chleba it's hopeless; nie może być that's impossible; jest już po nim it's too late for him; he's done for; he's a goner l. a has-been; co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr what's done is done; tak jest! exactly!, precisely!, that's right; wojsk. yes, sir!; to jest (= czyli) that is; było nie było whatever happens; no matter what (happens).

czasownik posiłkowy

1. tylko będę będziesz itd. ( w formach czasu przyszłego) will (be); będę pamiętał o tym I'll remember that; dzieci będą w ogrodzie the kids will be in the garden; będziemy śpiewać kolędy we're going to sing carols.

2. ( w formach strony biernej) dom był sprzedany za... the house was sold for...; jesteś obserwowany you are being watched; droga jest już naprawiona the road has been repaired.

- na stole/kanapie/krześle on the table/sofa/chair

- na ścianie/drzwiach on the wall/door

- na Ziemi/Księżycu on the Earth/Moon

- na niebie in the sky

- na jeziorze/rzece on the lake/river

- na morzu at sea

- na zdjęciu/obrazie (jako temat) in a photo/picture

- na środku czegoś in the middle a. centre of sth

- na początku/końcu czegoś at the beginning/end of sth

- rana na nodze a wound on a a. in the leg

- mieć na sobie marynarkę/płaszcz to be wearing a jacket/coat

- nosiła pierścionek na małym palcu, a na szyi korale she had a ring on her little finger and beads (a)round her neck

- włóż płaszcz na sweter put your coat on over your sweater

- na stadionie at the stadium

- na korytarzu in the corridor

- na ulicy in the street, outside

- na ulicy Klonowej in a. on Klonowa Street

- na dworcu/przystanku autobusowym at the station/bus stop

- na staromiejskim rynku in the Old Town marketplace

- na wschodzie/południu in the East/South

- na Bliskim Wschodzie in the Middle East

- na Ukrainie/Węgrzech in (the) Ukraine/in Hungary

- na Śląsku/Mazowszu in Silesia/Mazovia

- na wyspie/Borneo on an island/in Borneo

- na wsi in the country

- na uniwersytecie at (the) university/in the university

- na wykładzie/przedstawieniu at a lecture/performance

- na górze/dole (wysokość) at the top/bottom; (w budynku) upstairs/downstairs

- na plażę/bagna to the beach/marshes

- na stację/salę operacyjną to the station/the operating theatre

- na Łotwę/Pomorze to Latvia/Pomerania

- na Sycylię/Krym to Sicily/the Crimea

- wyprawa na Mount Everest an expedition to Mount Everest

- wspinać się na Giewont to climb Giewont

- robotnicy wylegli na ulice workers took to the streets

- dostał się na uniwersytet/prawo he entered university a. was admitted to university/he entered the law department

- poszła na zebranie/koncert she went to a meeting/concert

- iść/skręcać na północ/wschód to go/turn north/east

- okna wychodzą na południe/na ogród the windows face south/look onto the garden

- na północ/wschód od czegoś to the north/east of sth

- na górę/dół (wyżej/niżej) up/down; (w budynku) upstairs/downstairs

- patrzeć na kogoś to look at sb

- postawić wazon na stół a. na stole to put a vase on the table

- ładować meble na ciężarówkę to load furniture onto a lorry

- przenosić się z miejsca na miejsce to move from place to place

- wyjechać na tydzień/dwa dni to go away for a week/two days

- na krótko for a bit a. a short while

- na zawsze forever, for ever

- muszę was na chwilę zostawić I’ll have to leave you for a moment

- ptaki odleciały na zimę the birds have flown off for the winter

- na pół godziny przed odlotem samolotu half an hour before the plane’s departure

- miałeś zrobić tłumaczenie na wczoraj you were supposed to finish the translation by yesterday

- przesuńmy zebranie na jutro let’s postpone the meeting till tomorrow

- masz przyjść na drugą/lunch you must come at two/for lunch

- jestem z nim umówiony na siedemnastą/na piątego stycznia I’m seeing him at 5 p.m./on January the fifth

- na tę okazję for the occasion

- sukienka na specjalne okazje a dress for special occasions

- zjeść coś na śniadanie/lunch to have a. eat sth for breakfast/lunch

- kupić komuś prezent na urodziny to buy sb a present for his/her birthday

- zaprosić kogoś na imieniny/wigilię to invite sb to one’s name day party/for Christmas Eve

- pójść na wesele/pogrzeb to go to a wedding/funeral

- pocałować/pomachać komuś na pożegnanie to kiss/wave sb goodbye

- policjanci na koniach policemen on horseback

- jechać na rowerze to cycle, to ride a bike

- latać na lotni to go hang-gliding

- jeździć na łyżwach/wrotkach to skate a. go skating/to (roller) skate a. go (roller) skating

- chodzić/stać na rękach to walk/stand on one’s hands

- skakać na jednej nodze to hop on one foot

- zjechał na nartach ze zbocza he skied down the slope

- dziecko poruszało się na pupie po całym pokoju the baby shuffled around the room on his/her bottom

- stolik na kółkach a table on a. with wheels

- pantofle na wysokim obcasie highheeled shoes

- pantofle na płaskim obcasie low-heeled shoes, flats US

- fotel/konik na biegunach a rocking chair/horse

- spodnie na szelkach/pasku trousers with braces/with a belt

- prowadzić psa na smyczy to lead a dog on a leash

- leżeć na brzuchu/plecach to lie on one’s stomach/back

- oprzeć się na łokciu/na lasce to lean on one’s elbow/a cane

- na komputerze/kalkulatorze on a computer/calculator

- pisać na maszynie to type, to write on a typewriter

- uszyć sukienkę na maszynie to machine(-sew) a dress

- grać na skrzypcach/fortepianie to play (on) the violin/piano

- zagrać jakąś melodię na skrzypcach/fortepianie to play a tune on the violin/piano

- robić na drutach to knit

- jajka na twardo/miękko hard-boiled/soft-boiled eggs

- usmażyć coś na maśle/oleju to fry sth in butter/oil

- ten rosół jest na wołowinie, nie na kurczaku this is beef broth, not chicken broth

- nalewka na wiśniach cherry brandy

- sprzedawać coś na sztuki/tuziny to sell sth by the piece/dozen

- kupić coś na raty to pay for sth by a. in instalments

- pomalować coś na niebiesko/zielono to paint sth blue/green

- ubierać się na biało/czarno to dress in white/black

- „podawać na zimno/gorąco” ‘serve cold/hot’

- zrobiła się na Marylin Monroe pot. she dolled herself up like Marylin Monroe pot.

- (ona) uczy się na piątki she always gets top marks

- mięso na befsztyki/zupę meat for steak/soup

- butelka na mleko a milk bottle

- materiał na sukienkę dress material

- stojak na buty a shoe rack

- syrop na kaszel cough syrup

- koncert na skrzypce i fortepian a concerto for violin and piano

- dom na sprzedaż a house for sale

- sztućce/stół na cztery osoby cutlery/a table for four (people)

- brała krople na serce she took drops for her heart

- nie mam już miejsca na książki I don’t have any more room for books

- na dokończenie tego mieliśmy tylko dwie godziny we only had two hours to finish it

- nie trać czasu na głupstwa don’t waste time on trifles

- brakuje pieniędzy na zasiłki there’s a shortage of money for benefits

- zabrali go do szpitala na operację they took him to hospital for an operation

- poszedł na egzamin he went to take a. went off for his exam

- idę do znajomych na brydża I’m going to my friends to play (some) bridge a. for a game of bridge

- umówmy się na piwo let’s meet for a beer

- muszę pójść na zakupy I have to do some a. go shopping

- na co chcesz pójść (do kina)? what (film) would you like to see?

- wybrać się na grzyby/ryby to go mushroom picking/fishing

- skoczył do wody jemu/jej na ratunek he jumped into the water to save him/her

- podarł spodnie na strzępy he tore his trousers to shreds

- wazon rozbił się na kawałki the vase smashed to pieces

- porąbał drewno na kawałki he chopped the wood into pieces

- pokrój mięso na plastry/kawałki cut the meat into slices/chunks

- gips strwardniał na kamień the plaster set as hard as rock

- przerobiła sukienkę na spódnicę she turned the dress into a skirt

- przebudowali piwnicę na sklep they converted the cellar into a shop

- rodzice wychowali go na uczciwego człowieka his parents brought him up to be an honest man

- na czyjąś prośbę/zaproszenie at sb’s request/invitation

- na czyjś rozkaz at sb’s order

- na widok kogoś/czegoś at the sight of sb/sth

- na dźwięk dzwonka wyskoczył z wanny at the sound of the bell he jumped out of the bath

- na myśl o tym zrobiło mu się słabo he felt faint at the (very) thought of it

- śledztwo rozpoczęto na wniosek poszkodowanego the investigation was opened at the request of the injured party

- na nasz apel zgłosiło się wielu ochotników many volunteers responded to our appeal

- oskarżeni utrzymują, że strzelali na rozkaz the accused claim that they were ordered to shoot

- chorować na grypę to be ill with flu

- przystanek na żądanie a request stop GB, a flagstop US

- dwa razy na tydzień/rok twice a week/year

- jeden student na dziesięciu one student in ten a. out of ten

- na jedno miejsce było sześciu kandydatów there were six candidates per place

- bieg na 100 metrów the 100 metres sprint

- głęboki/długi na sześć metrów six metres deep/long

- drzwi były otwarte na całą szerokość the door was wide open

- podszedłem do niego na odległość kilku kroków I came to within several steps of him

- poziom wody podniósł się na wysokość pierwszego piętra the level of the water rose up to the first floor

- jak na swoje lata, jest w doskonałej formie he’s in excellent form for his years

- jak na emeryta, ma spore dochody for a pensioner he has quite a large income

- pomidory, jak na krajowe, są znakomite for Polish tomatoes they’re delicious

- suma, jak na owe czasy, ogromna a huge sum for a. in those days a. times

- na ówczesne warunki (for) the way things were at the time; for the conditions prevailing at that time książk.

- na co? what for?

- na co ci ołówek? what do you need a pencil for?

- i na co wam to było? what did you have to do that for?

- na odwal (się) pot. a. na odpieprz (się) posp. [zrobiony, wykonany] any old how pot.

* * *

* * *

+ Loc.

1. ( miejsce) on, at, in ( często nie tłumaczony jako przyimek); na stole on the table; na ścianie on the wall; na górze/na dole up/down; at the top/bottom ( czegoś of sth); (= na piętrze/na parterze) upstairs/downstairs; na ulicy on the street; Br. in the street; na Siódmej Ulicy on Seventh Street; Br. in Seventh Street; na Pennsylvania Avenue pod numerem 10 Br. at 10 Pennsylvania Avenue; na Alasce/Litwie in Alaska/Lithuania; na deszczu (out) in the rain; na dworze (= na zewnątrz) outside, outdoors; na koniu on a horse, on horseback; na korytarzu in the corridor; na palcu/głowie on one's finger/head; mieć mnóstwo spraw na głowie przen. have a lot on one's mind l. shoulders; na początku/końcu czegoś at the beginning/end of sth; na polu in the field; na uniwersytecie/poczcie at the university/post office; na zachodzie in the west.

2. ( sytuacja) gdybym był na twoim miejscu if I were you, if I were in your shoes.

3. (= podczas) at, during, on; na zebraniu/koncercie at a meeting/concert; na wakacjach on vacation; Br. on holiday; na wycieczce on a trip l. excursion; spędzać czas na czytaniu spend one's time reading.

4. ( środek lokomocji) on; jechać na koniu ride (on) a horse; jeździć na nartach ski, go skiing; jeździć na rowerze ride (on) a bicycle, ride a bike.

5. ( ruch lub pozycja ciała) on; chodzić na rękach walk on one's hands; leżeć na boku lie on one's side; na nogach (t. przen. = w dobrej kondycji) on one's feet.

6. ( instrument) on; grać na skrzypcach/fortepianie play the violin/piano; grać melodię na fortepianie play a tune on the piano.

7. ( narzędzie) pisać na maszynie type, typewrite; robić na drutach knit.

8. ( precyzowanie znaczenia rzeczownika) buty na wysokich obcasach high-heeled shoes; ciasto na drożdżach yeast dough; nalewka na wiśniach cherry liqueur; koń na biegunach rocking horse.

9. (po czasownikach l. przymiotnikach) oszczędzać na czymś economize on sth; wprawiać się na czymś cut one's teeth on sth; wychowany na czymś brought up l. raised on sth.

+ Acc.

1. (kierunek l. cel) to, toward(s), on, upon ( często nie tłumaczony jako przyimek); na Alaskę/Litwę to Alaska/Lithuania; na stolicę (o celu marszu, operacji wojskowej) toward l. on the capital; na górę/na dół up/down; ( po schodach) upstairs/downstairs; na pocztę/dworzec kolejowy to the post office/railroad station; na ulicę (out) into the street; na zachód west, westward(s); wyjść na ulicę (euf. = zacząć uprawiać prostytucję) go on the streets.

2. (po czasownikach l. przymiotnikach) chory na głowę (pot. = szalony) sick in the head, brainsick; chorować l. cierpieć na coś suffer from sth; cieszyć się na coś look forward to sth; krzyczeć na kogoś shout at sb; patrzeć na kogoś/coś look at sb/sth; zanosi się na deszcz it's going to rain; zły na kogoś/coś angry at/with sb/sth.

3. ( stan) postawić kogoś na nogi przen. put sb on their feet (again).

4. ( okres) for; na chwilę for a moment, for a while; na miesiąc for a month.

5. (termin, wyznaczony czas) (dokładnie) na czas (right) on time; obiad będzie na piątą dinner will be (ready) at five; umówić się na środę agree to meet on Wednesday, schedule an appointment for Wednesday; wracam na Wielkanoc I'll be back l. returning for Easter; zrobię to na jutro I'll do it for tomorrow.

6. (napęd, zasilanie) silnik na benzynę gasoline engine; zegar na baterię battery-powered clock.

7. ( przeznaczenie) kosz na śmieci waste-paper basket; materiał na sukienkę dress material; koncert na fortepian muz. piano concerto; skrzynka na listy mailbox; Br. letter-box.

8. ( sposób) with, by; walczyć na miecze fight with swords; kupować na raty buy on installments; kupować/sprzedawać na sztuki buy/sell by the piece.

9. ( miara) 100 kilometrów na godzinę a hundred kilometers an hour/per hour; szeroki na dwa metry two meters wide; raz na rok once a year.

10. (przyczyna, bodziec) on, upon, at, to; co ty na to? what do you say?, what would you say to that?; na żądanie on demand; na czyjąś prośbę/czyjś rozkaz on l. at sb's request/order; na widok kogoś/czegoś at the sight of sb/sth; na wieść o wypadku upon the news of the accident; odpowiedzieć na pytanie answer a question.

11. ( podział) into, in; drzeć coś na kawałki tear sth into l. to pieces; dzielenie włosa na czworo przen. hair-splitting; dzielić/łamać/składać coś na pół divide/break/fold sth in half.

12. ( dzielenie liczb) sto na dziesięć one hundred (divided) by ten.

13. ( wymiary) pięć na dziesięć cali five by ten inches.

14. ( cel) to, for, into; być przyjętym na (Uniwersytet) Yale be accepted at l. by Yale (University); dostać się na wydział chemii get into the chemistry department; iść na przyjęcie/zebranie go to a party/meeting; iść na ryby go fishing; iść na spacer go for a walk; jechać na wycieczkę go on an excursion; wyskoczyć na miasto go out, go into town.

15. ( w utarych zwrotach) na dobitkę to crown it all, to top it (all) off, on top of all that; na domiar złego to make matters worse; na przykład for example, for instance; jak na złość ironically; na zakończenie finally; na złamanie karku at breakneck speed l. pace, helter-skelter.

16. ( w równoważnikach zdań) na pomoc! help!; na koń! mount up!; na zdrowie! ( toast) cheers!; ( odpowiedź na kichnięcie) bless you!

z przysłówkami, przymiotnikami i wyrazami nieodmiennymi

1. ( z nazwami kolorów) pomalować coś na biało paint sth white.

2. ( okres) for; na długo/krótko for a long/short time; na zawsze forever.

3. ( sposób) na czczo on an empty stomach; na leżąco lying (down), reclining, prone; jajko na twardo hard-boiled egg; na wznak on the back.

4. ( relacje przestrzenne) na zewnątrz (czegoś) outside (sth); na wprost (straight) on l. ahead; (= naprzeciw) opposite; na zachód/lewo ( o położeniu) to the west/left ( od czegoś of sth).

5. ( w utartych zwrotach) wszystko na nic/na próżno (it's) all for nothing/in vain.

- pół godziny half an hour

- półtorej godziny an hour and a half

- za godzinę/dwie godziny in an hour/two hours

- godzinę/dwie godziny temu an hour/two hours ago

- był tu godzinę temu a. przed godziną he was here an hour ago

- wyjść na godzinę/pół godziny to go out for an hour/for half an hour

- spóźnić się o dwie godziny to be two hours late

- przyszedł (na) godzinę przed rozpoczęciem zebrania he came an hour before the meeting started

- przyjechał (w) godzinę po wypadku he came an hour after the accident

- gdybyś przyszedł godzinę wcześniej/później if you had come an hour earlier/later

- wyszedł i po godzinie wrócił he went out and came back an hour later

- mamy jeszcze pół godziny do odjazdu pociągu we still have half an hour before the train leaves

- macie półtorej godziny na napisanie pracy you have an hour and a half to write the paper

- zrobię to w godzinę a. w ciągu godziny I can do it within an hour

- dzwonisz po raz trzeci w ciągu godziny that’s the third time you’ve rung in an hour

- jeśli w ciągu godziny przestanie padać, to… if it stops raining within the next hour, then…

- film trwał trzy godziny the film was three hours long

- minęła kolejna godzina another hour passed

- jechaliśmy (przez) dwie godziny we were driving for two hours

- autobus kursuje co godzinę/pół godziny the buses run every hour/half hour

- jechać 100 kilometrów na godzinę to drive at 100 kilometres an hour

- zarabiać 20 dolarów za godzinę to earn 20 dollars an hour

- (całymi) godzinami siedzi przed telewizorem he spends hours in front of the TV

- czekałem chyba z godzinę I must have waited around an hour

- to mi zajęło dobre a. bite trzy godziny it took me a good three hours

- jest godzina ósma it’s eight o’clock

- o której godzinie wróciłeś/skończyłeś? at what time did you come back/finish?

- wybijać godziny to strike the hours

- zegar bije tylko o pełnej godzinie the clock strikes only on the hour

- przyszedł o wyznaczonej/umówionej godzinie he arrived at the appointed/agreed time

- do godziny osiemnastej brakowało kilku minut it was (still) a few minutes before 6 p.m.

- sytuacja zmieniała się z godziny na godzinę the situation changed from hour to hour a. from one hour to the next

- opowiedział wszystko godzina po godzinie he told the whole story as it had happened hour by hour

- w godzinach porannych/wieczornych in the morning/evening

- pracowali do późnych godzin nocnych they worked until all hours

- byłem w mieście w godzinie największego tłoku I was in the city during the heaviest traffic

- będą tu lada godzina they’ll be here any time now

- nadeszła a. wybiła godzina próby/zemsty książk. the hour of trial/vengeance has come

- wybiła jej ostatnia godzina książk. her time a. last hour has come

- zawiódł w godzinie próby książk. he failed in his hour of trial

- to dwie godziny marszu stąd it’s two hours’ walk from here

- następny przystanek jest (o) godzinę drogi stąd the next stop is an hour (away) from here

- do stacji jest pół godziny samochodem/piechotą the station is half an hour’s drive/walk away

- godzina lekcyjna forty-five minutes

- sześć godzin angielskiego tygodniowo six hours of English a week

- siatka godzin a timetable

- godziny urzędowania opening a. business hours

- godziny przyjęć (lekarza) surgery hours

- w godzinach pracy during working hours

- pracować po godzinach to work after hours a. overtime

- □ godzina policyjna curfew

- godzina wychowawcza Szk. form period GB

- godzina zegarowa sixty minutes

- godziny dziekańskie/rektorskie Uniw. cancellation of classes by the dean/vice-chancellor

- godziny nadliczbowe overtime

- godzina a. godziny szczytu rush hour

- w godzinach szczytu in a. during the rush hour

■ godzina zero zero hour

- szara godzina twilight, dusk

- powiedzieć coś w dobrą/złą godzinę to say something at the right/wrong time

- nie znać a. nie być pewnym dnia ani godziny not to be sure of anything

- zostawić coś na czarną godzinę to keep sth for a rainy day

- mieć coś do zrobienia/czytania to have something to do/read

- coś go rozśmieszyło something made him laugh

- czy w tym pudełku coś jest? does this box contain anything?

- weźcie coś do pisania take something to write with

- masz coś do pisania? have you got something to write with?

- mam ci coś do powiedzenia I’ve got something to tell you

- bał się czegoś he was afraid of something

- czegoś tu nie rozumiem there’s something I don’t understand here

- jak będziesz czegoś a. cośpot. chciał, to krzyknij if you want anything, give me a shout

- bunt przeciwko czemuś, co jest nieuniknione rebellion against something that’s inevitable

- walnął czymś w ścianę he banged on the wall with something

- coś ciekawego/nowego something interesting/new

- marzę o czymś zimnym I’m dying for something cool pot.

- w niej jest coś dziwnego there’s something odd about her

- coś innego something else

- to znaczy coś innego this means something else

- coś innego niż… something other than…

- idzie o coś innego niż wybór nowego prezydenta it’s more than just the question of electing a new president

- coś podobne do czegoś a. w rodzaju czegoś something like sth, a kind of sth

- coś w rodzaju kanapy/rewolucji something like a sofa/revolution, a kind of sofa/revolution

- (lub) coś w tym rodzaju a. coś podobnego (or) something of the kind, (or) something like that

- coś jak a. jakby a. jak gdyby something like

- to coś jak gdyby tragedia grecka it’s something like a Greek tragedy

- poczuł coś jakby smutek pot. he felt a kind of sadness

- takie coś pot. (rzecz trudna do nazwania) thing; thingy pot.

- takie coś do otwierania butelek this thingy for opening bottles

- ona ma w sobie coś she’s got a certain something

- w tym, co on mówi, coś jest a. musi być there’s something in what he says, there must be something in it

- to było coś! that was (really) something!

- to o czymś świadczy that proves a. shows something

- żeby do czegoś dojść, trzeba ciężko pracować you have to work hard to achieve anything

- coś około 100 kilogramów somewhere around a hundred kilos

- coś ponad/poniżej 200 złotych something over/under 200 zlotys

- dwadzieścia kilometrów/sto lat z czymś something over twenty kilometres/a hundred years, twenty something kilometres/a hundred and something years

- 1000 złotych lub coś koło tego a thousand zlotys or thereabouts GB thereabout US

- ostatnio coś wychudł he’s grown somewhat thin lately

- coś mi dzisiaj praca nie idzie I can’t get down to work today somehow

- coś długo jej nie widać she’s taking her time coming

- coś mi się widzi, że… something tells me that…

- jest zawsze czegoś zły somehow he’s always angry

- ona czegoś im się nie spodobała they didn’t like her for some reason

- ona czemuś nas ostatnio unika for some reason she’s been avoiding us lately

■ coś niecoś a little, a bit

- coś niecoś wiem na ten temat I know a thing or two about that

- coś takiego a. podobnego! well, I never! pot., you don’t say! pot.

- coś ty! pot. (zaskoczenie) you’re kidding! pot; (oburzenie) don’t be ridiculous!

- …czy coś pot. …or something pot.

- podobno były na niego jakieś naciski czy coś apparently they put pressure on him or something

* * *

* * *

co- decl. zob. co, -ś indecl. ( zastępuje rzeczownik) ( w zdaniach twierdzących) something; ( w zdaniach przeczących) anything; daj mi coś give me something; coś innego something else; coś do jedzenia something to eat; coś do pisania something to write with; coś w tym jest there's something to it; coś podobnego! incredible!, is that so?; coś ci powiem I'll tell you what; dojść do czegoś (= dotrzeć do jakiegoś miejsca) reach sth; (= osiągnąć pieniądze, sławę, prestiż itp.) attain wealth, fame and prestige; ona ma coś w sobie there's something about her; mieć coś do kogoś have a problem with sb; coś komuś leży na sercu l. wątrobie sb has got a problem with sth; coś tu jest nie tak there's something wrong here, something is not quite right here; coś ty? you've got to be kidding.

something, somewhat, somehow; coś mi tu nie pasuje there's something wrong here, something is not quite right here, there seems to be something wrong here.

- linia krzywa/łamana a curved/broken line

- linia prosta a straight line

- połączyć dwa punkty linią prostą to join two points with a straight line

- linia ciągła/przerywana a solid/broken line

- zeszyt w linię a lined a. ruled notebook

- papier/zeszyt w trzy linie a three-line(d) paper/notebook

- linia świateł a line a. shaft of light

- linia włosów hairline

- linia horyzontu the line of the horizon, the skyline

- linia brzegowa a shoreline, a coastline

- stoły ustawione w jednej linii tables lined up

- ustawić krzesła w jednej linii to arrange chairs in a line, to align chairs

- opływowa linia samochodu the rounded a. aerodynamic lines of a car

- klasyczna linia nosa the classic line of sb’s nose

- linia spódnicy the cut of a skirt

- suknia o wciętej linii a narrow-waisted dress

- drzewa odcinały się ciemną linią od nieba the trees cut a dark line on the horizon

- linia telefoniczna a telephone line

- linia telegraficzna a telegraph wire

- sieć linii energetycznych an electric(al) power grid

- linia wysokiego napięcia a high-voltage a. high-tension line

- linia była zajęta the line was engaged a. busy US

- zakłócenia na linii a bad line

- są zakłócenia na linii the line a. connection is bad, the line is crackling

- bezpłatna linia telefoniczna a freephone number GB, a toll-free number US

- linia tramwajowa a tram line a. route

- linia autobusowa a bus route a. service

- linia kolejowa Warszawa-Kraków the Warsaw-Cracow (railway) line

- tramwaj linii 33 the number 33 tram

- w ostatniej linii na tej stronie jest błąd there’s a mistake in the last line of the a. this page

- możesz pisać w tej samej linii you can write on the same line

- linia produkcyjna/montażowa the production/assembly line

- linia do rozlewu piwa (butelkowego) a beer bottling line; (puszkowego) a beer canning line

- uruchomić/zatrzymać linię to start/to stop the line

- linia frontu the front line

- nieprzyjaciel przypuścił atak na całej linii the enemy attacked along the whole front

- udało im się wydostać poza linię okrążenia they managed to break out of the encirclement

- walczyć w pierwszej linii to fight in the front line

- linia umocnień wroga the enemy’s line of fortifications

- żołnierz z pierwszej linii a front-line soldier

- krewni w linii prostej relatives a. kin in the direct line, lineal ancestors and descendants

- powinowaci w linii prostej spouse’s relatives in the direct line

- krewni z linii matki/ojca relatives on the mother’s/father’s side

- na nim wygaśnie linia rodu with him the male line of the family will end

- pochodzić w prostej linii od kogoś to be a direct descendant of sb, to be directly descended from sb

- linia boczna collateral line

- linia wstępująca a. wstępna lineal ancestors

- linia zstępująca a. zstępna lineal descendants

- linia ideologiczna/polityczna (partii) the ideological/political line (of a party)

- linia obrony/rozumowania a line of defence/thought

- trzymać się obranej linii postępowania to stick to a chosen course of action

- linia pisma a line of type

- linia tekstu line (of text)

- linia głowy/serca the head/heart line

- linia losu the line of fate

- linia życia the life line

- linie papilarne lines on the palm, fingers, and thumb; dermatoglyphics spec.

- pobierać odciski linii papilarnych to take sb’s fingerprints

- piłka wypadła za linię autową the ball went into touch

- linia bramkowa a goal line

- wybić piłkę z linii bramkowej to make a goal-line clearance

- linia startu/mety the starting/finishing line

- □ linia demarkacyjna Polit. line of demarcation, demarcation line

- linia hetmańska/królewska/wieżowa Gry queen/king/rook line

- linia hodowlana a. krwi Zool. bloodline, (breeding) line

- linia kosmetyków Kosmet. line a. range of cosmetics

- linia Maginota Hist. the Maginot line

- linia melodyczna/kompozycyjna Literat., Muz. melodic/compositional line

- linia naboczna Anat. lateral line (system)

- linia opanowana Gry controlled square

- linia przestrzenna Mat. spatial line

- linia przesyłowa Elektr. transmission line

- linia średnicowa Kolej. cross-town line

- linia telekomunikacyjna Telekom. telecommunication(s) line

- linia wodna Żegl. waterline

- linia zabudowy Archit. building line

- linia zmiany daty Geog. date line, International Date Line

- linie lotnicze Lotn. airline

- Polskie Linie Lotnicze "Lot" Lot Polish Airlines

- linie oceaniczne ocean lines

■ pod linię książk. lined up, in a line

- w linii prostej in a straight a. direct line

- stąd do miasta jest w linii prostej 5 kilometrów as the crow flies it’s five kilometres from here to the town, the town is five kilometres away as the crow flies

- na linii oczu at eye level

- dbać o linię pot. to watch one’s figure

- mieć a. zachowywać a. trzymać linię pot. to have a good a. slim figure, to keep one’s figure

- iść po linii najmniejszego oporu pot. to take a. follow the line of least resistance, to take the path of least resistance US

- klęska/klapa na całej linii a complete disaster/washout

- ponieść porażkę na całej linii to get a (real) hiding

- odnieść zwycięstwo na całej linii to win an outright victory

- przegrał wybory na całej linii he suffered a crushing defeat in the election

- nowa metoda zawiodła na całej linii the new method has been a complete a. total failure

- pokonać wroga w bitwie to defeat the enemy in battle

- zostać pokonanym w bitwie to be defeated in battle, to lose a battle

- Legia pokonała Polonię (dwa jeden a. dwa do jednego) Legia beat a. defeated Polonia (by two goals to one)

- pokonać rywali w biegu na 100 m to defeat a. best one’s opponents in the 100 m

- pokonać kogoś w grze szachy/hokeja to beat sb at chess/hockey

- pokonać kogoś bez trudu to beat sb hands down

- pokonał go kandydat lewicy he was defeated by a left-wing candidate

- zostać pokonanym w dyskusji to be bested in an argument

- pokonać czyjś opór to overcome sb’s resistance

- pokonywaliśmy siedemdziesiąt kilometrów dziennie we covered a. did seventy kilometres a day

- w skoku wzwyż pokonała wysokość dwóch metrów she cleared two metres in the high jump

- jednym sprężystym krokiem pokonał schodki he went up the steps in one bound

- żeby tam dotrzeć, musieliśmy pokonać piaszczyste zbocze to get there we had to climb a sandy bank

- hak holowniczy/rzeźniczy/wkręcany a tow/meat/screw hook

- hak chirurgiczny a retractor

- hak wspinaczkowy a piton

- zawiesić obraz na haku to hang a picture on a hook

- prawy hak a right uppercut

■ z hakiem pot. and a bit pot.

- tydzień z hakiem a week and a bit

- trzydzieści kilometrów z hakiem thirty kilometres and a bit

- mieć na kogoś haka to have sth on sb

- zagiąć na kogoś haka pot. to have (got) it in for sb pot.

- tych dwóch zagięło na was haka those two have it in for you

- znaleźć na kogoś haka to dig up some a. the dirt on sb pot.

* * *

* * *

Gen. -a

1. hook; hak holowniczy mot. tow/towing hook; hak rzeźnicki ( w sklepie) butcher's hook, meathook; ( w zakładach mięsnych) gambrel.

2. boks hook.

3. ( w zwrotach) mieć na kogoś haka pot. have something on sb, have the goods on sb; zagiąć/szukać na kogoś haka pot. be gunning for sb; ... z hakiem pot. (= ponad)... plus.

- jakiego koloru są ściany? what colour are the walls?

- jaki to ma kształt? what shape is it?

- jaka jest pogoda? what’s the weather like?

- jaki to samochód? what kind of car is that?

- jaka ona jest/jacy oni są? what is she like/are they like?

- na jaki temat jest ta książka? what is this book about?

- w jaki sposób? in what way?, how?

- po jakiemu oni mówią? what language are they speaking?

- nie wiedziałem, w jakim języku rozmawiają I didn’t know what language they were speaking

- poradziła mi, jaki garnitur wybrać she advised me what suit to choose

- powieści, jakie pisał pod koniec życia the novels (which a. that) he wrote towards the end of his life

- pamiętam słowa, jakich użył I remember the words (that) he used

- powódź, jakiej nie pamiętali najstarsi ludzie a flood the likes of which even the oldest people had never seen

- jakie to ładne! how pretty (this is)!

- jakiś ty miły! how kind you are!

- nie masz pojęcia, jakie to straszne uczucie you’ve no idea what an awful feeling it a. that is

- jaka hańba! what a disgrace!

- popatrz, jaka duża ryba! look, what a big a. large fish!

- „podobno masz psa?” – „jakiego psa? kota!” ‘I hear you have a dog?’ – ‘what dog? cat, you mean’

- jaki tam urlop, sześć dni to ma być urlop? what holiday? you call six days a holiday? pot.

- zatrzymaj się przed jakim sklepem stop in front of some shop

- weź się do jakiej pracy why don’t you do some work!

- zachowywała się jak jaka hrabina pot. she behaved like some grand lady

- jakie dziesięć lat/kilometrów some ten years/kilometres

- za jaki tydzień/miesiąc in a week/month or so

- będziemy w domu za jakie dwie godziny we’ll be home in two hours or so

- pociąg przebył trasę z Warszawy do Katowic w dwie i pół godziny the train covered the distance from Warsaw to Katowice in two and a half hours

- przebyłem sto kilometrów, żeby się z tobą spotkać I travelled a hundred kilometres to meet you

- po przebyciu piechotą dziesięciu kilometrów poczułem się zmęczony having walked 10 km, I felt tired

- przebyć trudny okres to go through a difficult time

- wrócić do sił po przebytej chorobie to recover one’s strength after an illness

- wróciła już do siebie po przebytym szoku she has recovered from the shock she experienced

- czas wojny przebył w stalagu he spent the war years in a Stalag